Skip to main content
Część II: Budujemy Kanadę

Emily Stowe (1831–1903) Pani doktor

By June 21, 2017November 15th, 2021No Comments

Gdy Emily Stowe postanowiła zostać lekarką – pierwszą kobietą w tym zawodzie w Kanadzie – kanadyjskie uniwersytety były ciągle jeszcze całkowicie niedostępne dla kobiet. Zwróciła się do rektora University of Toronto o zezwolenie na studia medyczne na tej uczelni, lecz odpowiedź, jaką otrzymała, brzmiała: Wrota naszego uniwersytetu są zamknięte dla kobiet i mam nadzieję, że na zawsze tak pozostanie. Emily Stowe była kobietą upartą. Odparła – „Wobec tego sprawą, jakiej poświęcę swe życie, będzie walka o równe prawa i możliwości dla kobiet i mężczyzn a Kanadzie.” I tak się stało. Urodzona w 1831 roku Emily stała się na kanadyjskiej scenie społecznej i politycznej czołową bojowniczką o prawa kobiet – najpierw do edukacji, a następnie o prawa polityczne.

Pewien wpływ na jej sposób myślenia miał fakt, że wychowała się w rodzinie kwakierskiej, a była to w XIX wieku jedyna religia rzeczywiście równająca w prawach kobiety i mężczyzn. Już wówczas, na przykład, kwakrzy dopuszczali kobiety do posług kapłańskich. To jednak, że w jej rodzinnym domu opowiadano się za równością i dostępem kobiet do edukacji, nie zmienia faktu, że w Kanadzie w pierwszej połowie XIX wieku myśl taka była nie do przyjęcia dla olbrzymiej większości społeczeństwa. Młode kobiety przygotowywano wówczas do roli matek i żon, a nie do zawodu. Uczono je haftowania i gry na instrumentach, dobrych manier, prowadzenia kuchni i gospodarstwa, a nie medycyny.

Po części i dlatego, że ówczesna medycyna bardzo, ale to bardzo daleko odbiegała od tego, co dzisiaj uważa się za zwyczajne na tym polu. Nie istniała anestezja ani ochrona przed zakażeniem. Świat medyczny nie był w żaden sposób zorganizowany, lekarze mieli bardzo ograniczone wykształcenie. To czasy przed Pasteurem i Listerem. Studenci medycyny praktykowali na ciałach wyciąganych z grobów, a w operacjach pomagali „asystenci” – czterej silni mężczyźni przytrzymujący pacjenta.

Emily Stowe wybrała więc zawód nauczycielski i radziła sobie w nim tak dobrze, iż w wieku 23 lat została mianowana dyrektorem szkoły w Brantford – pierwszą kobietą na takim stanowisku w Kanadzie. Chciała jednak zostać lekarzem, a w Kanadzie wydawało się to niemożliwe. Pojechała więc do Stanów Zjednoczonych, gdzie od 1863 roku działała już w Nowym Jorku Szkoła Medyczna dla Kobiet. Wróciła do Toronto, z dyplomem, w 1868 roku, lecz lokalne prawo zabraniało jej wykonywania zawodu. Praktykowała więc nielegalnie, bez zgody Canadian College of Physicians and Surgeons, co zresztą w owych o wiele mniej sformalizowanych czasach nie było taką znowu rzadkością – co trzeci lekarz w Toronto praktykował nielegalnie. Emily Stowe dostała zgodę na wykonywanie zawodu lekarza dopiero w 1880 roku, lecz jej praktyka rosła tymczasem w zaskakującym tempie. Dr Stowe stwierdziła, że kobiety-pacjentki wolały zasięgać jej porady niż szukać pomocy u jej kolegów po fachu, mężczyzn.

Praktyce lekarskiej Emily Stowe towarzyszyła działalność społeczna – pani doktor założyła Toronto Literary and Science Club, w którym często i zaciekle dyskutowano o roli kobiet w społeczeństwie, o dostępie kobiet do zawodów i edukacji. Skupione wokół klubu działaczki wywalczyły w końcu, przy pomocy presji społecznej, wprowadzenie takich nie do pomyślenia uprzednio innowacji jak oddzielne toalety dla kobiet w zakładach pracy czy krzesła dla pracujących długie godziny urzędniczek. W 1883 roku klub przekształcił się w Torontońskie Stowarzyszenie Sufrażystek, lecz jego duszą nadal pozostała dr. Emily Stowe. W dziesięć lat później Stowarzyszenie obejmowało swą działalnością całą Kanadę. Dr. Stowe przemawiała na wiecach i spotkaniach w całym Ontario i pisała o sprawach kobiet na łamach lokalnej prasy. Marzenie jej życia spełniło się w 1887 roku – jej córka Augusta, jako pierwsza kobieta, otrzymała dyplom ukończenia Toronto School of Medicine.

Niezmordowana bojowniczka i działaczka musiała zrezygnować z kontynuowania praktyki lekarskiej i przejść na swoistą emeryturę po ciężkim wypadku w 1893 roku, lecz nadal aktywnie interesowała się i brała udział w walce kobiet o równouprawnienie. Zdaniem przewodniczącej Kobiecego Kanadyjskiego Towarzystwa Historycznego, wpływ dr. Stowe na rozwój społeczny kraju nie da się w dziedzinie praw kobiet przecenić. Z jej poglądów i za jej przykładem wywodzą się wszelkie liberalne koncepcje dotyczące sytuacji kobiet w Kanadzie, jakie doprowadziły do poprawy sytuacji w tym zakresie.

Emily Stowe nie doczekała zwycięstwa swej naczelnej idei – powszechnego prawa wyborczego dla kobiet, jakie Kanada przyjęła dopiero w 1916 roku. Najbardziej istotne jednak jest to, że w jej wieloletniej walce Emily Stowe była nieustępliwa, ale nigdy nie była zacięta i wroga wobec ludzi głoszących inne poglądy. Spoglądała na przeciwności, jakie przyszło jej pokonywać, jako na coś normalnego – coś, co spotyka każdego, kto chce być pionierem w jakiejkolwiek dziedzinie, kto chce zmienić panujące obyczaje. Jak stwierdził w jej nekrologu dziennik „The Globe and Mail”, Emily Stowe rozumiała, że uprzedzenia i konserwatyzm poglądów to przejawy naturalnej ludzkiej słabości; to zjawiska, które należy pokonać i zwalczyć – bez zaciętości i wrogości, lecz skutecznie, ze spokojem i rozwagą.

GMK